Melisa VARDAL – Kovid-19 pandemisi, dünya genelinde pek çok dalı olduğu gibi tiyatroyu da derinden etkiledi. Toplumsal ara kuralları ve kapanmalar, sahnelerin uzun müddet sessiz kalmasına neden oldu. Bu süreçte tiyatrolar, ayakta kalmak için yeni metotlar denemek zorunda kaldı. İngiltere’de birçok tiyatro araları kaldırarak daha kısa oyunlara yöneldi. Eleştirmenler bu durumun hem pandeminin zorlayıcı şartlarına bir reaksiyon hem de değişen izleyici alışkanlıklarının bir yansıması olduğunu belirtiyor. Pekala ülkemizde de aralıksız oyunlar yaygınlaşmaya başladı mı, tiyatrolara mühletlerine ne üzere bir yansıma kelam konusu? Bu soruların cevabını bulmak için Tiyatro Kooperatifi Yönetim Kurulu Lideri Mert Fırat’a, Tiyatro yönetmeni Yeşim Özsoy ile Ilgın Sönmez’e sorduk…
Mert Fırat
“Seyircinin heyecanı daha önemli”
Türkiye’deki eğilim oyunların mühletini azaltmak istikametinde fakat bilakis, mühleti uzun olup başarılı olan örnekler de var. İki buçuk, üç saati bulan başarılı oyunlar da görüyoruz.
Her şeye yetişmek isteyen seyircinin program yapabilmek ismine tercih ettiği oyun müddeti kısa etkinlikler oluyor. Bir yandan da; büyükşehirlerde oyuna ulaşım, seyirciden oyun mühletinden daha fazlasını talep ediyor. Bu türlü olunca da yeni nesil seyircinin izleme müddeti, tahammülü hesaba katılınca misal telaşlarla üretilen oyunlar ve arasız seçenekler artıyor. Lakin bunun gelir elde etmekle ilgisi olduğunu düşünmüyorum. Sahne sahibi tiyatrolar ortayı tercih ediyorlar. Öncesi, orta ve sonrası olmak üzere gelir elde edilebileceğiniz yegane boşluklar buralarda oluşuyor.
Seyircinin izleme müddeti değil, neyin soluğunu kestiği, neyin onu heyecanlandırdığı, neyin vakti ve dışarıyı unutturduğu ve onlar için bir manayla salondan çıktığı tüm bu etmenlerden daha kıymetli.
Yeşim Özsoy
“Pandemi hızlı tüketimi artırdı”
Sadece pandemi değil aslında dijitalleşme büyük bir etken. Toplumsal medya ve dijital kültür, insanların dikkat müddetlerini kısalttı ve daha kısa içeriklere yönelmelerine neden oldu. Mesela, daima yenilenen ve süratli akan toplumsal medya platformları, daima yeni algılar oluşturuyor. Bu durum, dijitalleşmenin getirdiği yeni bir kültürü ortaya çıkardı. Tıpkı sinema ve teknolojinin gelişiminin tiyatronun kültürünü değiştirmesi gibi dijitalleşme de benzeri bir tesir yaratıyor. Evvelden, Antik Yunan’da oyunlar gün uzunluğu oynanırdı. Bu, o devrin toplumunun kültürel yapısına uygun bir durumdu. Lakin zamanla toplumdaki değişimlerle birlikte oyunların müddetleri de değişti.
Ilgın Sönmez
“Pandemi, iktisat ve seyirci sabrı…”
Aslında bu durum, black box’la bir arada girmiş bir şey ve bunu pandemiyle direkt bağdaştıramayız. Ama benim tecrübem ve görüşlerime göre pandemiden itibaren tek kişilik işlere tartı verildi. Bu da ister istemez oyun müddetlerini kısalttı. Ayrıyeten seyircinin pandemiden itibaren uzun işleri seyretmeye sabrı evvelki periyoda nazaran azaldı. Alışılmış ki bunun çok çeşitli nedenleri var. Tek kişilik işlerin bir de ekonomik yanı var. Tiyatro ülkemizde yasalaşmadığı için ödenekli tiyatrolar dışındaki tiyatroların iktisadı çok şiddetli sarsıldı. Bu nedenle çok daha az nitelikli iş üretilebiliyor. Tiyatrolar, çabuk üretilebilecek işler bulup 20 günde prova yapıp çıkarabilecekleri işlere yönelmeyi tercih ediyorlar. Yani ticaretten daha çok sonuç alabilecekleri sürümden kazanmaya çalışılıyor. Zira imal maliyetleri, prova maliyetleri, yıllık planlama maliyetleri, turne maliyetleri ve taşınma maliyetleri çok yüksek. Bu sebeple oyunların takımları az oluyor ve mühletler de kısalıyor.