Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Sözcüsü Margaret Harris, M çiçeği (mpox) ile uğraşta kitlesel aşılama yerine virüsün bulaştığı bölgelerde “hedefli aşılama” yapılması gerektiğini ve M çiçeğinin yayılmasını durdurmanın Kovid-19’a nazaran daha kolay olduğunu belirterek, “İnsanların Kovid-19 üzere bir durumla karşı karşıya olduğumuzu düşünerek endişelenmelerine gerek yok.” dedi.
Harris, geçen hafta DSÖ’nün yayılmasını “uluslararası ehemmiyete sahip bir halk sıhhati acil durumu” olarak ilan etmesi ve global mercek altında olan M çiçeği virüsüne ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Virüsün süratle yayılmaya başlamasının dünyanın gündemine oturduğunu kaydeden Harris, M çiçeği virüsünün “Klad 1 ve Klad 2” olmak üzere iki genetik çeşidinin olduğunu kaydetti.
ÇOCUKLAR ORTASINDA YÜKSEK VEFAT ORANINA SAHİP
Harris, geçen yıl ortaya çıkan virüsün yeni çeşidi “Klad 1b” ile ilgili tasalarını lisana getirirken, “Bu endişelendiğimiz çeşit zira çok süratli bulaşıyor ve bilhassa çocuklar ortasında epey yüksek bir mevt oranına sahip. Temel endişelendiğimiz durum çok süratli yayılması. Bu yıl, 2023’ün tamamında görülenden daha fazla hadise tespit edildi. Çok süratli yayılan virüs başka ülkelere de sıçradı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde artan M çiçeği olayları, daha evvel hiç hadise bildirmemiş Burundi, Ruanda, Uganda ve Kenya’ya da sıçradı.” diye konuştu.
M çiçeği virüsünün yeni çeşidi olan Klad 1b münasebetiyle hastalıkla ilgili daha yüksek mevt oranlarının görüldüğünü bildiren Harris, “(Ölüm oranı) Yaklaşık yüzde 3 ve küçük çocuklar üzere nitekim savunmasız kümelerde bundan daha yüksek. Bilhassa küçük çocuklar üzerindeki tesirlerinden telaş ediyoruz. Çatışmalar nedeniyle yerinden edilmiş beşerler ortasında da süratle yayılıyor. Bağışıklık sistemleri yetersiz beslenmeden muzdarip olduğu için çok güçlü olmayan bu beşerler çok tehlikeli durumda.” dedi.
Harris, çiçek hastalığı ve HIV enfeksiyonuna yakalanmış bireylerin M çiçeği virüsünü daha ağır geçirebilme muhtemelliğine işaret ederken, bu şahısların vefat riskinin daha fazla olduğunu söyledi.
M çiçeği virüsü için belli bir tedavi olmadığını kaydeden Harris, virüsü yenebilecek bir antiviral ilacın olmadığını lakin semptomatik tedavinin tesirli olduğunu söyledi.
Harris, hastalığa yakalananların ciltlerinde döküntüler olduğuna değinirken, öbür enfeksiyon kapmasını önlemek için bireylerin tedaviye gereksinimi olduğunu söyledi.
M çiçeği virüsü bulaşanların ateşlerinin çıkacağını hatırlatan Harris, ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaçlara muhtaçlık duyacağını belirterek hastaların tıbbi tedavi almalarının ve bu süreçte kendilerini izole edebilmelerinin çok kıymetli olduğunu vurguladı.
KAPANMAYA GEREKSİNİM YOK
Harris, çiçek hastalığı için geliştirilen aşıların M çiçeğine karşı tesirli olduğunu kaydederek şöyle devam etti:
“M çiçeği virüsüne sahip olduğu bilinen biriyle temas kuranlara, bu temastan sonraki 4 gün içinde bu aşıları olması önerilir. Aşılanması gereken bir başka küme da salgının olduğu bölgedeki sıhhat çalışanlarıdır. Ayrıyeten daha büyük risk altında olanlardır. (M çiçeği virüsü için) Kitlesel aşılama önerilmiyor. Bu çok değerli. Virüsün bulaştığı yerlerde maksatlı aşılama yapılması gerekiyor. Şu anda güç olan, sonlu olan aşıyı tedarik etmek ve onları salgının olduğu yere ulaştırmak. Aşı stokları konusunda Kuzey Avrupa, ABD ve Japonya düzgün kaynaklara sahip. Bu yüzden şu anda stokları olan ülkelerle ve üreticilerle üretimi artırmak, ayrıyeten bu stokları gereksinim duyulan yere ulaştırmak için çok yakın bir formda çalışıyoruz. Bu etkin bir virüs. Kimin hasta olduğunu bildiğiniz, âlâ bir temas ve izolasyon tedbirleri takibi yaptığınız sürece epeyce kolay bir biçimde durdurulabilir. Yani (salgın nedeniyle) bir kapanmaya muhtaçlık yok. Gereksinim olan şey, tam olarak kimin hasta olduğunu bilmeniz için çok güzel bir nezaret. Âlâ laboratuvar teşhislerine gereksiniminiz var, böylelikle kimin hasta olduğunu ve virüsün nerede olduğunu ve değişip değişmediğini takip edebilirsiniz.”
M çiçeği virüsünün durumunu takip için düzgün laboratuvar teşhislerine gereksinim olduğunu söyleyen Harris, toplumların da bu hastalıkla çabaya iştirakinin ehemmiyetine işaret etti.
Harris, aşılamanın yanı sıra “basit halk sıhhati önlemleri”ne dikkati çekerek hasta ve temaslıların takip edilmesi halinde, virüsün yavaş yavaş bitirilebileceğini söyledi.
PANDEMİYE DÖNÜŞMESİNİ İSTEMİYORUZ
M çiçeğiyle ilgili insanların “yeni bir Kovid-19 üzere süreç başlayabilir mi?” diye huzursuz olduğunu belirten Harris, şunları kaydetti:
“İnsanların Kovid-19 üzere bir durumla karşı karşıya olduğumuzu düşünerek endişelenmelerine gerek yok. Bu çok farklı bir virüs, farklı biçimde yayılıyor. Kovid-19 hava yoluyla bulaşıyor. M çiçeği ise esasen çok yakın fizikî temas yoluyla yayılıyor. Bu yüzden fizikî temasla ilgili yapılan her şeyi durdurmak, aslında hava yoluyla yayılan bir şeyi durdurmaktan daha kolay. Zira bu büyük bir kalabalığa yayılabilir. Bu birçok toplumun karantinaya girmesinin nedenlerinden biriydi zira yapacak şeyleri tükeniyordu. Bu yüzden maske takmak çok değerliydi. Lakin M çiçeği virüsünün dünyaya yayılmasını ve bir pandemiye dönüşmesini istemiyoruz. Zira yeniden sıhhat sistemleri üzerinde baskı oluşturacaktır. M çiçeği virüsü, bir pandemiyi önlemek için milletlerarası kıymete sahip bir halk sıhhati acil durumu olarak ilan edildi.”
Pakistan ve İsveç’in M çiçeği olaylarını bildirdiğini belirten Harris, bu iki ülkenin de olayları tespit ederek süratli bir formda bildirmelerinin ehemmiyetine işaret etti.
Harris, ülkelerin M çiçeği virüsüyle ilgili durumu ve olayları raporlarında “şeffaf olmalarının” bu alandaki uğraşa katkı sağlayacağını söyledi.
M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR?
DSÖ’ye nazaran, M çiçeği virüsü, Poxviridae isimli virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ilişkin “maymun çiçeği” virüsünün neden olduğu viral bir hastalık.
Hastalığın yaygın belirtileri ortasında yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine misal kabarcıklar yer alıyor.
M çiçeği virüsü fare ve sincap üzere kemirgen hayvanlardan yahut enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor.
Virüsün neden olduğu beden döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve gibisi eşyaları kullanmak ve beden sıvılarıyla temas etmek en kıymetli bulaş nedenleri ortasında yer alıyor.
AŞI FAALİYETLERİ
Çeşitli ülkelerin sıhhat kurumlarının paylaştığı bilgilere nazaran, çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların M çiçeği virüsü için de faal müdafaa sağlayabileceği tabir ediliyor.
ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri’nin sitesinde, JYNNEOS aşısının M çiçeği riskini azaltmada tesirli olduğu belirtiliyor. En tesirli prosedür olarak 28 gün ortayla iki doz uygulama tavsiye ediliyor.
Avrupa Birliği (AB) Komitesi’nin internet sitesinde de “MVA-BN” yahut “Modifiye Aşı Ankara-Bavarian Nordic”, AB ve İngiltere’de onaylı tek M çiçeği aşısı olduğu söz ediliyor. Bu aşının ABD ve İsviçre’de JYNNEOS, Kanada’da IMVAMUNE ismiyle pazarlandığı belirtiliyor. Aşı 18 yaş ve üstü şahıslar için kullanılabiliyor.
Avustralya Sıhhat Bakanlığının internet sitesinde de M çiçeğine karşı JYNNEOS ve ACAM2000 aşılarının kullanılabileceği belirtiliyor. ACAM2000’in 12 aylıktan küçük bebekler için kullanımının uygun olmadığı aktarılıyor.
DSÖ, 9 Ağustos’ta aşı üreticilerine yaptığı davette acil kullanım listesine yönelik sürecin başlatıldığını duyurdu. DSÖ, ayrıyeten iki aşının Acil Kullanım Listesi için değerlendirildiğini duyurmuştu.